Η μαστογραφία ως διαγνωστικό μέσο στον καρκίνο του μαστού
Η μαστογραφία είναι η ακτινολογική απεικόνιση των μαστών με χρήση ακτίνων Χ σε χαμηλές δόσεις, οι οποίες διαπερνούν το στήθος και καταλήγουν σε ένα ειδικό για την εξέταση απεικονιστικό μέσο (υψηλής αντίθεσης και ευκρίνειας), με αποτέλεσμα να αποτυπώνεται πάνω σε αυτό μια μαυρόασπρη εικόνα του εσωτερικού των μαστών.
Είδη Μαστογραφίας
- Αναλογική Μαστογραφία:
Αφορά την παλαιότερη τεχνική της μαστογραφίας. Θεωρείται ότι χορηγεί μεγαλύτερη δόση ακτινοβολίας και επιτυγχάνει λιγότερο λεπτομερή απεικόνιση. Είναι ικανοποιητική ως εξέταση σε γυναίκες με λιπώδεις μαστούς, των οποίων η περιεκτικότητα σε πυκνά ινοαδενικά στοιχεία είναι μικρή και άρα τα λιγοστά που υπάρχουν μπορούν να εκτιμηθούν σχετικά εύκολα.
- Ψηφιακή Μαστογραφία
Αποτελεί την τεχνολογική εξέλιξη της αναλογικής, καθώς χορηγεί μικρότερες δόσεις ακτινοβολίας και δίνει λεπτομερέστερη απεικόνιση, που είναι απαραίτητη σε γυναίκες με πυκνά ινοαδενικά στοιχεία.
Η εικόνα του μαστού με τη βοήθεια ενός προγράμματος επεξεργασίας, αναπαράγεται ψηφιακά στην οθόνη ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή. Αυτή η τεχνική έχει ορισμένα πλεονεκτήματα, όπως το να επιτρέπει στον ακτινολόγο να μεγενθύνει κάποιες περιοχές της εικόνας, να τις φωτίζει ή να τις κάνει περισσότερο ή λιγότερο έντονες και γενικότερα να τις επεξεργάζεται καλύτερα. Επίσης, καθιστά πολύ ευκολότερη την αποθήκευση εικόνων, αλλά και την μετάδοση σε ειδικούς γιατρούς για συνεξέταση ή ενημέρωση, μέσω δικτύου υπολογιστών. Συνιστάται σε γυναίκες άνω των 40 ετών, ανά έτος ή διετία, αναλόγως της περίπτωσης.
- Ψηφιακή Τομοσύνθεση
Νεότερης γενιάς μαστογράφοι έχουν τη δυνατότητα να χορηγούν την ίδια περίπου δόση ακτινοβολίας σε πολλαπλά διαφορετικά επίπεδα στο μαστό, που απέχουν μεταξύ τους κατά περίπου 1 εκατοστό και να λαμβάνουν έτσι διαδοχικές, μαστογραφικές “φέτες” του μαστού. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνεται η ανά επίπεδο μελέτη της εικόνας του ευρήματος και η ανάδειξη μικρών αλλοιώσεων, που ενδεχομένως να μην έδιναν σαφή εικόνα στην κλασική μαστογραφία. Προς το παρόν αποτελεί εξέταση εκλογής σε διαφοροδιαγνωστικό πρόβλημα στην ψηφιακή μαστογραφία.
Ποια η χρησιμότητα της μαστογραφίας;
Με την μαστογραφία μπορεί να γίνουν αντιληπτοί ακόμη και πολύ μικροί όγκοι, μεγέθους μόλις λίγων χιλιοστών, όσο ένας κόκκος ρυζιού, οι οποίοι λόγω του πολύ μικρού μεγέθους τους, δύσκολα ανιχνεύονται από τα δάκτυλα του γιατρού κατά την ψηλάφηση.
Επίσης μπορεί να δείξει τις μικροαποτιτανώσεις, ένα εύρημα που συχνά συνδέεται με τον μη διηθητικό καρκίνο (in situ). Εκτιμάται ότι το 30% των καρκίνων διαγνώσκεται μόνο από τη μαστογραφία. Μελέτες έδειξαν μείωση της θνησιμότητας κατά 25%, με τη χρήση της μαστογραφίας ώς προληπτικής εξέτασης.
Μειονεκτήματα μαστογραφίας
Όπως και όλες οι άλλες ιατρικές εξετάσεις, έτσι και η μαστογραφία εμφανίζει κάποιους περιορισμούς στις διαγνωστικές δυνατότητές της. Σ’ ό,τι αφορά την περίπτωση του καρκίνου, μπορεί, ενώ υπάρχει καρκίνος, αυτός να μην φαίνεται στη μαστογραφία, οπότε γίνεται λόγος για “ψευδώς αρνητική” μαστογραφία, ενώ είναι επίσης δυνατόν η μαστογραφία να δείχνει μία αλλοίωση η οποία να εκλαμβάνεται ως καρκίνος, αλλά να προκύπτει αρνητική βιοψία. Σ’ αυτή την περίπτωση γίνεται λόγος για “ψευδώς θετική” μαστογραφία. Τα ψευδώς αρνητικά ευρήματα είναι συχνότερα σε γυναίκες με πυκνά στήθη (π.χ. γυναίκες με πυκνούς μαστούς ή νεώτερες γυναίκες και σε γυναίκες που βρίσκονται σε θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης).
Κατά συνέπεια ο ακτινογραφικά πυκνός μαστός και οι ασθενείς κάτω των 40 ετών αποτελούν την αχίλλειο πτέρνα της μαστογραφίας (και της ψηφιακής).
Το ποσοστό των ψευδώς αρνητικών υπολογίζεται πως αποτελεί περίπου το 15% των περιπτώσεων, δηλαδή 1,5 στις 10 περιπτώσεις καρκίνου δεν γίνεται αντιληπτή από τη μαστογραφία.
Τα ψευδώς θετικά ευρήματα οδηγούν σε άσκοπες βιοψίες. Εκτιμάται ότι το ποσοστό των ψευδώς θετικών ευρημάτων κυμαίνεται γύρω στο 5%.
Και στις δύο περιπτώσεις, οι συνέπειες των ψευδών ευρημάτων της μαστογραφίας μετριάζονται σημαντικά με την κλινική εξέταση του εξειδικευμένου γιατρού και την διενέργεια επιπρόσθετων εξετάσεων, όπως το σύγχρονο υπερηχογράφημα υψηλής ανάλυσης, το οποίο αποτελεί τη διαγνωστική μέθοδο εκλογής σε γυναίκες <40 ετών ή γυναίκες με πυκνό μαστό. Αναγνωρίζει αλλοιώσεις <5 χιλιοστών, αποτιτανώσεις εντός των γαλακτοφόρων πόρων και συρρέουσες αποτιτανώσεις. Πρόσθετες τεχνικές που βοηθούν είναι το έγχρωμο Doppler, η ελαστογραφία, η 3D υπερηχογραφία, η μαγνητική τομογραφία και η τομοσύνθεση.
Σε κάθε περίπτωση τη διαγνωστική ακρίβεια της μαστογραφίας ενισχύει η καλή εκπαίδευση και εργασία του τεχνικού που θα κάνει την μαστογραφία και του ειδικού μαστολόγου ή χειρουργού μαστού που θα την εκτιμήσει.